• آن شیر که بر خوان جهان پنجه نیالود!

دینداران و خداشناسان، متکلمان و فقیهان بسیار کوشیده‌اند که ارزش‌ها و مفاهیم دینی را یکسره الهی و آسمانی و دور از ارزش‌های انسانی و زمینی قرار دهند و پندارهای خود را بر آدمیان تحمیل کنند تا انسان‌ها هیچ معیار و مبنایی برای قضاوت در خصوص تعالیم و اعمال و رفتارهای غیرانسانی و غیرعقلانی آنها نداشته باشند. 

اما گرامیداشت شخصیت‌های اساطیرگونهٔ دینی، با همهٔ مبالغه‌ها و اغراق‌ها یا غلوّی که دربارهٔ آنها می‌شود، خود به‌وضوح نشان می‌دهد که آن شخصیت‌هایی بیش از همه گرامی داشته می‌شوند که بیش از هرچیز صفات برجستهٔ انسانی را از خود نشان می‌دهند، صفانی همچون: حکمت یا خردمندی، عدالت، خویشتنداری، دلیری و بخشندگی و ... یکی از این شخصیت‌های دینی بی‌شک علی بن ابی‌طالب است که آنچه او را در چشم هر فرد انسانی دارای جایگاهی والا می‌سازد «انسان بودن» اوست، نه «مسلمان بودن» او یا «داماد پیامبر بودن»،  و نه «خلیفه بودن» یا «امیر بودن» او. علی را گرامی می‌داریم چون تبلور «حکمت» و «عدالت» و «خویشتنداری» و «دلیری» است. و اینها صفاتی بس بسیار «انسانی» و ستوده‌اند که هر انسانی ارج می‌گذارد و سرمشق خود قرار می‌دهد. اما البته همگان در تحقق وجودی آنها به یکسان کامیاب نیستند. 

• حجاب «قانون» (اجباری) است یا «اخلاق» (اختیاری)؟

احمد خاتمی، امام جمعهٔ تهران، گفته است که «حجاب قانون است و اجباری نیست. اجباری نامیدن قانون مغلطه است!» (چیزی شبیه به این را علی مطهری نیز گفته است!). این گفته به‌وضوح نشان می‌دهد که امام جمعهٔ تهران نه معنای «قانون» را می‌داند و نه معنای «اجبار» را و نه معنای «مغلطه» را! یکی از «مغالطه‌»های رایج همین «مغلطه» نامیدن چیزی است که سخن ما را به چالش می‌گیرد و ما پاسخی برای آن نداریم، و ما آن را «مغالطه» می‌نامیم، بی‌آنکه روشن کنیم که کجای این ادعا «مغلطه» است! با «مغلطه» نامیدن چیزی آن چیز «مغلطه» نمی‌شود. «مغلطه» را باید روشن کرد و نادرستی آن را نشان داد. اما قانون ذاتاً اجباری است. 

• نظر حرام، اما زدن و تجاوز و کشتن حلال!؟

علمای اسلام می‌گویند که نظر به زن نامحرم «حرام» است، قبول! اما آیا زدن و هل دادن و بغل کردن و کشیدن دست و مو و پا و نشستن روی بدن زن نامحرم در ماشین و در خلوت از او بازجویی کردن و با او در زندان تنها بودن و لاسیدن با او و دست درازی کردن به بدن او به دست مأموران مرد نظام حلال است؟ چه چیزی است در شرع که به مأموران مرد اجازه می‌دهد با زنان چنین رفتاری بکنند؟ «احکام ثانویه»؟ «مصلحت نظام»؟ چگونه است که انجام دادن همهٔ این قبایح و منکرات به دست عمال و کارگزاران دولت و نظام، همه به نام خدا و پیامبر و دین، به «مصلحت نظام» هست، اما «بی‌حجابی» زن به «مصلحت نظام» نیست؟  
 

• خوشا کسی که در این راه بی‌حجاب رود!

فیلسوفان و صوفیان و عارفان در مقام اهل حقیقت چندان میانه‌ای با حجاب نمی‌توانند داشته باشند. چون، در واقع، کار آنان تماشای هستی است و بنابراین آن‌گاه که هستی در پرده و در حجاب باشد، به پرده برگرفتن از هستی و هست‌ها یا «کشف‌المحجوب» (پدیدارشناسی) نیاز است. بدون این «تماشا» یا «نظر» هرگز نه علمی است، نه فلسفه‌ای، نه هنری، نه ادبی، نه عشقی و نه آدمیزادی و نه وجودی. اما، مهم‌تر از این خواست و میل باطنی اهل حقیقت به آشکارگی و برون‌افکنی و پرده‌براندازی، خود «هستی» است که اگر رخ نمی‌نمود و حجاب از خود برنمی‌گرفت هرگز جهانی نمی‌بود. همهٔ هست‌ها یا کائنات برآمده از ‌رخ‌گشایی هستی یا تجلی آن ذات ناپیدایی‌اند که خود را در هست‌ها جلوه‌گر می‌کند. رخ نمودن و بی‌حجاب شدن در ذات هستی یا باری تعالی است. خدا اگر خداست به آنچه آشکار کرده و آفریده است خداست. چه کسی خدا را می‌شناخت، اگر او در حجاب خود زندانی می‌بود و خود را آشکار نمی‌کرد؟ در این جهان هیچ چیز هست نمی‌شود مگر آنکه پدیدار شود و شکوفا ‌شود و آشکار شود. هستی و زندگی نور است و آشکارگی و پرده‌براندازی. حجاب ظلمت است و تاریکی و نیستی. خوشا بی‌حجابی.   

حجاب راه تویی حافظ از میان برخیز 
خوشا کسی که در این راه بی‌حجاب رود  
 

• خدای ابراهیم، خدای فرد، خدای فردا

ظهور ابراهیم  در هزارهٔ سوم پیش از میلاد، چه واقعیت باشد و چه افسانه، رخدادی بی‌همتا در تاریخ جهان است. داستان بودن در آنچه در طی این چهارهزار و سیصد سال اتفاق افتاده است تغییری پدید نمی‌آورد. داستانی که «ملت‌ها» و «امت‌ها»یی را می‌آفریند که پیش از آن نبودند. او «خدای کهن» را برمی‌اندازد، و «خدایی نو» می‌پرستد. بنا به روایات، در کلده و سومر (عراق کنونی) چشم به جهان می‌گشاید و از آنجا رانده می‌شود، در کنعان (کرانهٔ باختری اردن و فلسطین) چشم از جهان فرو می‌بندد. او جهان را تغییر می‌دهد، اما نه به یک باره. تا آخرین پیامبری که خود را فرستادهٔ خدای او و از نسل او معرفی می‌کند چیزی حدود ۳ هزار سال ‌گذشت. سه دین یهودیت و مسیحت و اسلام خود را از او و از خدای او می‌دانند. خدای او رسمی نو بنیان می‌گذارد. به قربانی کردن «انسان» پایان می‌دهد و «حیوانی بی‌آزار» را به جای آن می‌نشاند. ابراهیم خدایی را می‌پرستد که خدای «پدران» نیست، بلکه خدای «پسران» است. خدای او خدای «قوم» و «قبیله» و خدای «دولت» یا «نظام» و خدای «کاهن» و «کشیش» و «آخوند» و خدای هیچ «جماعت» یا «حزب» و «نهاد»ی نیست، بلکه خدای «فرد» است. خدایی مشهود در طبیعت نیست. او پشت طبیعت است و طبیعت آیات اوست. ابراهیم «پدیدارشناس» و «نشانه‌شناس» است. ابراهیم از طبیعت قداست‌زدایی می‌کند. او در عصر خود «سکولار» است و به «سکولاریزاسیون» دین سنتی دست می‌زند. خدایی فرد و یکتا و یگانه که تنها فردی تک و تنها می‌تواند در تنهایی با او سخن بگوید. خدای او از «عادت» یا «سنّت» به او نرسیده است و به «گذشته» تعلق ندارد، وجود چنین خدایی را کسی تاکنون به او «تعلیم» نداده است، هیچ پدر و مادری یا هیچ آموزگاری. با این همه، او می‌داند که در این جهان تنها نیست. او چیزی بهتر از آن یافته است که قوم و قبیله یا پدر و مادر یا آموزگارانش می‌توانستند به او بیاموزند.